Opdracht Rijksmuseum

Het Melkmeisje - Johannes Vermeer - ca. 1660

Waarom is dit werk een genrestuk? Welke boodschap wil Vermeer met dit schilderij overbrengen?

Dit schilderij hoort bij de burgerlijke cultuur, omdat het niet een deftig portret betreft waarmee de opdrachtgever wil pronken door zijn hoge status te laten afbeelden. Integendeel, op het schilderij is een eenvoudige dienstmeid te zien die een alledaagse handeling uitvoert. Johannes Vermeer wil de matigheid van de gewone burger uitbeelden. De spullen in de ruimte zijn schaars en de aandacht is volledig gericht op het inschenken van de melk. Vermeer maakt veel gebruik van de lichtval in de ruimte, waardoor het schilderij er heel realistisch uitziet.

Portret van een stel, waarschijnlijk Isaac Abrahamsz Massa en Beatrix van der Laen - Frans Hals - ca. 1622

Dit is een wat ongebruikelijk portret voor de 17e eeuw. Waaraan zie je dat? Welke elementen zijn wel standaard?

Dit geposeerde portret van een pasgetrouwd stel is zeer ongebruikelijk voor in de 17e eeuw, omdat er niet zo snel zo vrij geposeerd werd voor een schilderij. Normale huwelijks schilderijen werden vaak apart geschilderd en vervolgens naast elkaar gehangen. De realistische weergave is wel erg standaard voor een schilderij uit de 17e eeuw en ook de symboliek, zoals de wijnrank, de klimop en de distel, is erg kenmerkend.

De opperkoopman van de VOC - Aelbert Cuyp - ca. 1640 tot ca. 1660

Anders dan het schilderij van Frans Hals is dit juist een heel typisch voorbeeld van portretkunst in de 17e eeuw. Hoe zie je dat?

Op het schilderij zijn tal van opvallend heden te zijn waardoor duidelijk wordt dat de opdrachtgever een hoge heer is. Hij wil zoals gebruikelijk in de 17e eeuw pronken met zijn status door een schilderij van zichzelf en zijn bezit te laten maken. De man draagt een hoge zwarte hoed en hij staat met zijn vrouw aan zijn zij. Hij wijst met zijn wandelstok naar de grote schepen om te laten zien dat dat zijn bezit is. Ook staat er op de achtergrond een zwarte jongen, waarschijnlijk een slaaf, die een parasol boven het echtpaar houdt. Dit is weer een hint dat de heer het vermogen heeft om mensen voor zich te laten werken.

Stilleven met vergulde bokaal - Willem Claesz. Heda - 1635

Waarom waren pronkstillevens zo populair in de Gouden Eeuw? Waaraan zie je in dit werk van Heda het calvinistische gedachtegoed terug?

Rijke kooplieden kochten schilderijen om ondanks hun sobere leven te kunnen pronken. In de Gouden Eeuw gingen schilders niet alleen maar in opdracht werken, maar lieten ze vooral hun eigen kunsten zien. Ze gingen zich specialiseren in bepaalde genres, zoals stillevens. Het calvinistische gedachtegoed komt in dit werk goed terug, doordat er gebruik van slechts een paar tinten. Het calvinisme was gericht op volle aandacht voor het geloof zonder afleiding van allerlei pracht en praal. Op het schilderij worden ondanks de borden en kannen van allerlei soorten metaal (tin, koper, zilver) de matigheid en de bescheidenheid van de mens benadrukt.